Seksueel misbruik betreft seksuele grensoverschrijding dat een paraplubegrip is en afhankelijk van de context een nadere invulling krijgt. Dit is deels afhankelijk van de veranderende opvattingen over seksuele handelingen die binnen de samenleving bestaan (sociaal-ethische normen).
Centraal staat dat de seksuele interacties zonder (kennelijke) toestemming, onder dwang, met (dreiging met) geweld verricht worden of afgedwongen worden in een situatie waarin het slachtoffer niet kan weigeren (afhankelijkheid).
-> Vormen van ongelijkwaardigheid zijn bijvoorbeeld leeftijdsverschil, machtsverschil, krachtsverschil, niveauverschil en
-> Afhankelijkheid kan zich bijvoorbeeld voordoen tov een ouder/verzorger, (ex-)partner, docent, trainer, hulpverlener, werkgever, religieus voorganger.
De interacties kunnen zowel tussen volwassenen plaatsvinden als tussen volwassenen en kinderen en tussen kinderen onderling. Er hoeft geen binnendringen (penetratie) plaats te vinden om van seksueel misbruik te kunnen spreken. Ook situaties waarbij iemand wordt gedwongen te participeren of toeschouwer te zijn, vallen onder de definitie van seksueel misbruik.
Voor “dwingen” is het niet nodig dat er sprake is van het uitoefenen van geweld of het dreigen met geweld. Ook het zich in een afhankelijke positie van de pleger verkeren kan al maken dat er sprake is van een situatie die een gedwongen kader impliceert. Zeer ongelijke verhoudingen en meer of minder subtiele psychologische dwang spelen daarbij een rol.
Het vervaardigen van kinderpornografie, het gedwongen worden kijken hierna en het verspreiden van seksueel getinte foto’s via bijvoorbeeld social media vallen eveneens onder het begrip seksueel misbruik.
Overzicht van de diverse vormen van seksueel misbruik
| Zonder binnendringen (niet penetrerend contact) |
Aanraken, strelen, kussen van de genitalia en andere lichaamsdelen van het slachtoffer door een pleger en omgekeerd. Contactmasturbatie waarbij geen sprake is van penetratie, maar wel een genito-genitaal contact (“dry intercourse”) of een ander masturberend contact tussen de genitalia van de pleger en ieder willekeurig lichaamsdeel van het slachtoffer. |
| Met binnendringen (penetrerend contact) | Orale, vaginale, anale contacten tussen pleger en slachtoffer, waarbij de pleger gebruik maakt van penis, vingers, tong of van voorwerpen. |
| Gedwongen aanwezigheid | Non-contact masturbatie Gedwongen aanwezigheid bij en/of het gedwongen kijken naar seksuele contacten tussen volwassenen en/of porno |
| Seksuele uitbuiting | Mensenhandel Kinderpornografie, kinderprostitutie |
| Online seksueel misbruik | Seksueel getinte chats, flirten, webcam verleidingen, pornografie, sextortion. |